Šta je moda?
Moda je stil i običaj koji preovladava u datom trenutku. U najčešćem značenju, “moda” označava popularni stil oblačenja. Različite mode su popularne u mnogim kulturama, istovremeno. Važno je napomenuti da se kurs mode i dizajna mijenja brže nego kultura u cijelini.
Termin se obično primjenjuje na odijevanje, frizuru, pokućanstvo, nakit, pravila javnog ponašanja, načine zabavljanja, ali i na tendencije i kriterije koji vladaju u književnosti, likovnoj umjetnosti, muzici itd. U novije vrijeme ulogu “modnih diktatora” sve više preuzimaju utjecajni ljudi s filma i iz svijeta sporta.
Moda od početka 20. vijeka
Početak 20. vijeka ne predstavlja neku oštru i jasnu prekretnicu u načinu odjevanja. Trendovi prethodnog perioda se prenose u novi vijek. Ono što je veoma interesantno je činjenica da je u modi aktuelan onaj stil koji su i doktori okarakterisali kao nefunkcionalan i štetan po zdravlje. Ipak, žene ostaju pri tome uprkos neafirmativnim činjenicama. Ta silueta u obliku S-krivine bila je toliko privlačna da je čak i nefunkcionalnost nije mogla srušiti sa modnog prijestola.
Akcenat je bio na grudima, struku i bokovima što je umnogome definisalo žensku siluetu tog perioda. Trebalo je proći mnogo godina da se taj modni trend izmjeni spontano, sam od sebe – kao modni preokret, a to se desilo tek krajem prve decenije 20. vijeka. Trebalo je vremena da se stvori jedno slobodno, prirodno i opušteno žensko odijelo, a sav taj proces se ne može posmatrati bez simultane analize ravnopravnosti žene sa muškarcem.
Dizajnersko-umjetnički pokret Art and Crafts
Značaj u razvoju dizajna kao i mode imaju dizajnersko-umjetnički pokreti Art and Crafts, te nešto kasniji Art Nouveau. Predstavnik engleskog Arts and Crafts je William Morris (1834-1896), slikar, arhitekta, dizajner, inžinjer i štampar.
Težnja je bila suprostaviti se industrijalizaciji i mašini, a vratiti se nauci. Industrijska estetika naglasila je funkcionalnost umanjujući značaj dekorativnosti. Ovdje je započeta dilema u odnosu funkcionalnosti i forme. Form Follows Funkction (Forma slijedi funkciju) je teoretska rasprava koja je obuhvatila arhitekturu i industrijski dizajn. Arhitekt Louis Sullivan (1856-1924) dao je značaj ovoj paroli adaptirajući je i koristeći je bezkompromisno u praksi.
Dizajnersko-umjetnički pokret Art Nouveau
Bitan uticaj na dizajn tog perioda odigrao je Belgijanac Henri van de Velde (1863-1957), značajan predstavnik Jugendstila / Art nouveau. Ovaj dizajner smatra se bitnim jer je pravazišao dizajnersku ostavštinu 19. vijeka dajući joj jedan novi značaj. On se inspirisao novitetima novog doba: mašinama i čeličnim konkstrukcijama unoseći ih u svoj namještaj i dizajn enterijera. Naime Art Nouveau je uz Arts and Crafts druga struja koja je stala protiv robovanja istorijskim predrasudama 19. vijeka – u Francuskoj / Belgiji riječ je o Art Nouveau a u Njemačkoj o Jugendstilu ili Secesiji. Ovaj stil se više bavio dekoracijom nego konstrukcijom i zbog toga se uzima kao stil ukrasa. Širio se diljem Evrope sve do Španije gdje ga je Antoni Gaudí izmjenama i konstruktivnih i oblikovnih načela doveo do prepoznatljivog stila Katalonije.
I Arts and Crafts i Art Nouveau teže da uključe sve umjetnosti u jednu cjelinu. Sve karakteristike Art Nouveaua – razigrane i vijugave linije nalaze se i u djelima slikara i ilustratora kao i kod arhitekata. Tako je i željezo sa svojom žestinom i svojstvenom prirodom kod Horte u Belgiji ili Guimarda u Francuskoj dobilo lepršavost i vedrinu.
Efekat siluete S-krivine
Van de Velde radio je i na modnim rješenjima za svoju suprugu, inspiriran ilustracijama engleske dječije ilustratorice iz druge polovine 19. vijeka Kate Greenway. Njegov dizajn uticao je utoliko i na modu te se uzima kao pokušaj reformacije ženske odjevne mode koja je trajala sve od polovine 19. vijeka. Bilo je potrebno uvesti grudnjak koji nema steznika koji je apsolutno nezdrav. Vitkost postignuta steznikom posebno je bila aktualna u zadnjoj deceniji 19. vijeka. Značajni dizajneri ovog perioda su Charles Worth, Jacques Doucet i Jeanne Paquin, koji su u duhu Art nouveau-stila kombinirali opulentnost i eleganciju koristeći korzet da se dobije željeni efekat siluete S-krivine. Ovi korzeti su narušavali prirodnost tijela i ograničavali su mobilnost. Korzet je vremenom mijenjao svoj oblik da bi se transformirao u halter (njem. hüfthalter, engl. girdle) i grudnjak ili pak danas egzistira kao kostim.
Seksualne slobode i moda! Istorija mode od početka 20. vijeka! Drugi dio! – možete pročitati ovdje.